Lange tijd heeft er tweestrijd bestaan over de toelaatbaarheid van het testament van niet
inwonenden van Spanje uitsluitend voor bezit in Spanje. Ondanks deze discussie is het gebruik
daartoe ontstaan onder buitenlanders die in Spanje wonen of er een tweede woning bezitten.
Tijdens een seminair van de Orde van Notarissen te Madrid in 2023 zijn dit onderwerp en ideeën
daarover geanalyseerd.
De inwerkingtreding van de Europese Erfrecht verordening op 17 augustus 2015 en enkele
tegenstrijdige uitspraken van het toezichthoudend orgaan van het notariaat, het DGSJFP, hebben de
toelaatbaarheid ervan in het Spaanse recht in twijfel getrokken. In een beslissing van het Europese
Hof van Justitie van 12 oktober 2023 erkent het Hof echter dat het zogenaamde beginsel van
eenheid van erfopvolgong geen absoluut beginsel is en en uitzonderingen toelaat. In recente
publikaties van het Spaans notariaat wordt de geldigheid en het praktisch nut van het “vermogen te
Spanje testament” verdedigd, omdat het niet bedoeld is om de toepasselijke wet, maar slechts de
erfenis te fragmenteren door de verdeling te Spanje van daar gelegen bezit.
De nuttige oplossing die wordt voorgesteld vanwege de bezwaren tegen dergelijke testamenten is
om, waar mogelijk op grond van regionale wetgeving, de akte die door een Spaanse notaris voor
het bezit in Spanje is opgemaakt“codicil” te noemen en daarin de term “legataris” in plaats van
“erfgenaam” van bezittingen in Spanje te gebruiken.
Hoewel de aard van zakelijke rechten en registratievereisten buiten het toepassingsgebied van de
Europese erfrechtverordening vallen, bepaalt een overweging van de verordenong dat het op de
erfopvolging toepasselijke recht de overdracht van goederen aan legatarissen en de gevolgen van de
aanvaarding van het legaat zal beheersen.
Wanneer de erfopvolging bijvoorbeeld door het Nederlands recht wordt beheerst en deze het legaat
beschouwt als een verplichting van de nalatenschap en niet als een zakelijk recht (zoals in Spanje),
en het legaat daarom door de erfgenamen moet worden overgedragen, kan het recht van de plaats
waar het onroerend goed zich bevindt (in dit geval het Spaanse Hypothecair Reglement) de
rechtsgeldigheid dat het legaat onder het Nederlands erfrecht heeft niet “aantasten”, aangezien er
slechts één recht is dat de erfopvolging mag beheersen.
Het Spaans Hypothecair Reglement bepaalt echter dat de inschrijving in het Spaans
Eigendomsregister van specifiek nagelaten goederen wordt toegestaan mits er geen wettige
erfgenamen zijn en de legataris door de erflater is gemachtigd om bezit te nemen van de nagelaten
goederen te Spanje.
De toerekening middels de “codicillen” die een legaat toekennen, waarin de erflater het exclusieve
bezit van de legataris toestaat kan hiermee dus ook rechtsgeldig zijn volgens het Spaans
Hypothecair Reglement.
Indien de levering van het Spaanse legaat ten laste van de erfgenamen moet komen, vanwege het
ontbreken van toestemming van de erflater voor de inbezitneming door legataris of vanwege het
bestaan van legitieme rechten van wettelijk erfgenamen, zullen de wettelijk erfgenamen hun
hoedanigheid als zodanig moeten aantonen door documentatie. In wezen kan daartoe de Europese
erfrechtverklaring worden gebruikt die de status van de erfgenamen weergeeft.
Het is belangrijk te benadrukken dat het Spaanse testament op zichzelf al de titel is voor de
toekenning van het te Spanje gelegen vermogen. Buitenlandse documentatie die moet worden
overgelegd, hoeft alleen bewijs te leveren van de feiten en omstandigheden van de nalatenschap.
Bovendien kan de Spaanse notaris, bij diens akte onder eigen verantwoordelijkheid, de geldigheid
bevestigen van een specifiek buitenlands recht waarmee hij of zij bekend is en ook de details van
de buitenlandse documentatie bevestigen die relevant zijn voor het verlijden van de erfakte. De
Europese erfrechtverklaring zal daarbij van bijzonder belang zijn omdat deze weergeeft welk recht
toepasselijk is, wat de status en de rechten van de erfgenamen conform dat recht is en levert daarvan
bewijs.
Tot slot wordt in publikaties aangeraden om in het Spaanse testament op te nemen dat het testament
alleen als herroepen kan worden beschouwd als dit uitdrukkelijk in een toekomstige
wilsbeschikking is opgenomen. Zo zal er geen sprake zijn van herroeping door de loutere
uitvoering van een ander testament als deze verenigbaar is met een eerder testament.
In de toekomst kunnen namelijk andere testamenten in verschillende landen worden opgemaakt die
in strijd kunnen zijn met het eerdere Spaanse testament, waardoor onvrijwillig herroepingen kunnen
optreden als gevolg van de combinatie met latere aktes. Die kans bestaat als er geen aandacht is
gegeven voor wat eerder is verleend, bijvoorbeeld doordat de erflater zich deze niet kan herinneren
door het verstrijken van de tijd of door verlies van zijn of haar verstandelijk vermogen.
Met de publicatie van de voormelde overwegingen en adviezen is zowel in de wetenschap als in de
rechtspraak een analyse en motivatie gegeven van de mening dat het zogenaamde testament ‘voor
bezittingen in Spanje’ als volkomen geldig en toelaatbaar wordt beschouwd, niet alleen als codicil
of met benoeming van legataris, maar ook met benoemig van erfgenamen voor bezittingen in
Spanje.
Met name in toeristische gebieden met veel onroerend goed in buitenlandse handen zal
dergelijk testament de verdeling van Spaanse nalatenschappen kunnen blijven vergemakkelijken
zonder dure formaliseringskosten of het gebruik van complexe buitenlandse documentatie.
Deze vereenvoudiging zal in wezen als een verademing zijn niet alleen voor het notariaat maar ook
voor de erfgenamen die al meer dan genoeg te verwerken hebben door het overlijden van een
naaste.
Bron:
EL NOTARIO DEL SIGLO XXI – JULIO – AGOSTO / Nº 122
La validez y utilidad del testamento “sólo para bienes en España” tras el Reglamento Europeo de
Sucesiones
Conflicto de Leyes, Alvaro Delgado Truyols, notario de Palma de Mallorca